Zicht op ketens
Grondstoffen en producten vinden via toeleveringsketens hun weg van de oorsprong naar de eindgebruiker. Door hun complexiteit en afhankelijkheden zijn ze gevoelig voor verstoringen. Goed inzicht in deze ketens is cruciaal om risico’s voor de Nederlandse economie en industrie te analyseren.
Wat is een toeleveringsketen?
Een toeleveringsketen is het pad dat een product aflegt: grondstoffen worden gewonnen, vervolgens verwerkt tot producten, door consumenten gebruikt en uiteindelijk afgevoerd. Het voorbeeld van een batterij is een handig model om de basis te begrijpen.
Toeleveringsketen batterij
1. Grondstoffenwinning – Een batterij begint met het winnen van grondstoffen zoals lithium, kobalt en nikkel. Lithium wordt gewonnen in landen zoals Bolivia.
2. Productie – De gewonnen grondstoffen worden naar fabrieken gebracht, waar ze worden verwerkt tot onderdelen zoals batterijcellen.
3. Assemblage – In een fabriek worden deze cellen samengevoegd tot een complete batterij.
4. Transport – De batterijen worden vervoerd naar winkels of bedrijven, waar ze worden verkocht of geïnstalleerd in producten zoals telefoons en elektrische auto's.
5. Consumptie – De batterij wordt gebruikt door consumenten in verschillende apparaten.
6. Herwinning - Aan het einde van de levensduur van een batterij wordt deze ingezameld voor recycling. Tijdens het recyclingproces worden waardevolle materialen zoals lithium, kobalt en nikkel teruggewonnen.
Wereldwijde netwerken
Moderne toeleveringsketens zijn wereldwijde netwerken met duizenden onderling verbonden partijen, zoals leveranciers, producenten, distributeurs en recyclers. Neem bijvoorbeeld een batterij van een elektrische auto: de grondstoffen worden deels gewonnen in Australië, verwerkt en geassembleerd in Azië, in Europa geplaatst in een auto en wereldwijd verkocht.
Een aanvoerketen is een netwerk van relaties en afhankelijkheden tussen belangrijke partijen. Meerdere leveranciers kunnen dezelfde onderdelen leveren, fabrieken zijn vaak afhankelijk van grondstoffen uit verschillende continenten, en eindproducten worden over wereldwijd verscheept. Door deze netwerken in kaart te hebben, kunnen publieke en private organisaties efficiënter werken, problemen voorspellen en inspelen op veranderingen.
Wat maakt een toeleveringsketen kwetsbaar?
Een keten is kwetsbaar als er ergens een ‘knelpunt’ is. Dit betekent dat een paar landen of bedrijven verantwoordelijk zijn voor een groot deel van de productie van grondstoffen, bewerkte materialen en componenten. Hoe minder alternatieven er zijn, hoe groter het risico. Dit risico neemt toe wanneer deze productie in handen is van landen waarmee Nederland minder goede handelsrelaties heeft of wanneer er geen snelle vervangende oplossingen zijn.
Toeleveringsketens worden constant beïnvloed door logistieke vertragingen, politieke spanningen en natuurrampen. Zelfs de meest robuuste systemen kunnen hierdoor ontregeld raken. Kritieke grondstoffen zijn essentieel voor producten zoals elektronica, batterijen en duurzame energieoplossingen. Nederland heeft zelf nauwelijks voorraden van deze grondstoffen en is afhankelijk van andere landen voor materialen en componenten. Dit maakt onze industrie kwetsbaar voor verstoringen in de ketens.
Wat doet het NMO?
Om de Nederlandse economie en industrie te beschermen, is inzicht in toeleveringsketens onmisbaar. Door beter te begrijpen hoe deze ketens werken en welke risico’s ze lopen, kunnen bedrijven en overheden slimme maatregelen nemen. Denk aan het versterken van handelsrelaties, beschermen van belangrijke schakels en diversifiëren van leveranciers. het NMO richt zich op het in kaart brengen van kwetsbaarheden, afhankelijkheden en mogelijke bottlenecks binnen strategische aanvoerketens. Het NMO biedt inzicht in deze ketens en de geografische afhankelijkheden, waarbij het inzet op samenwerking met internationale partners zoals het Joint Research Centre, nationale statistische instituten (zoals Eurostat en het CBS) en andere nationale observatoria. Daarnaast maakt het NMO gebruik van toonaangevende databases om meer zicht te krijgen op de ketens en de kwetsbare strategische afhankelijkheden daarin. Door deze ketens te doorgronden, kan het NMO beter anticiperen op de wereldmarkt en effectief inspelen op potentiële risico’s.